Zrozum mnie i szanuj. Refleksje o niepełnosprawności intelektualnej.

Jeśli lepiej poznamy samych siebie od strony naszych relacji z osobami z niepełnosprawnością, to może i nasze dyskusje o NICH będą dojrzalsze, a decyzje rozsądniejsze.

Spis treści

 1. On jest teraz w niebie. Napisałam dla niego wiersz

Lech Śliwonik

Istnieje tyle możliwości współpracy z całą armią starych, biednych, samotnych, upośledzonych. Ale niewielu artystów (…) chce dać z siebie więcej, aniżeli potrzeba, by zaspokoić osobiste ambicje. Niewielu umie wyrzec się czegoś na rzecz innych.

2. Ludzie różnią się między sobą w piękny sposób

Historia społeczna upośledzenia umysłowego

Elżbieta Zakrzewska-Manterys

Pojęcie niepełnosprawności rozciągnięte jest między dwoma polami semantycznymi: z jednej strony są to biedni, chorzy, nieszczęśliwi, wybrakowani ludzie. Z drugiej: o ich nie do pozazdroszczenia losie można mówić albo z beznamiętną fachowością, albo z górnolotnym patosem odzwierciedlającym bezinteresowną troskę, radość bycia razem i inne równie szlachetne ustosunkowania. Opinia publiczna, mając do wyboru ponuractwo albo fanfaronadę, nie wydaje się więc szczególnie zainteresowana problematyką osób niepełnosprawnych.

3. Aktorzy i ich wcześniej nienapisane role

Justyna Sobczyk

W zespole aktorów większość stanowią osoby z zespołem Downa (…) Zależy mi na tym, żeby tak kierować pracą zespołu, aby dowiedzieć się jak najwięcej o aktorach. Wtedy obudziła się we mnie fascynacja ich wyobraźnią, pełną emocji obecnością, szczerym otwarciem na świat.

4. Między dyskryminacją a idyllą

Społeczne spostrzeganie niepełnosprawności intelektualnej

Ewa Gniazdowska

Status solisty, a więc odmienność, wyrazistość, niecodzienność, burzy monotonię spostrzegania i automatycznie przyciąga uwagę. Chcemy czy nie, w codziennej obserwacji świata oczy kierują się ku rzeczom odróżniającym się od tła: czerwoną kropkę na czarnej powierzchni, wysoką osobę w tłumie przeciętnych, kogoś niecodziennie ubranego itd. Widoczna niepełnosprawność stanowi jeden z wielu możliwych wyróżników społecznych i jako element inny od otoczenia przyciąga uwagę ludzi. Na dobre i na złe. Musimy się więc raczej pogodzić z tym, że wyrazistość i niecodzienność są elementami budzącymi zainteresowanie innych. Doświadczenia osób niepełnosprawnych z przyciąganiem spojrzeń są podobne wszystkich ludzkich doświadczeń, które polegają na niezamierzonym i niechcianym byciu solistą.

5. Zrozum mnie, polub i szanuj!

Pozytywna rola reklam społecznych

Piotr Wasilewski

Dążenie do uwrażliwienia i uświadomienia określonych społeczności bądź całego społeczeństwa, zwiększenie wiedzy na temat nagłaśnianego problemu społecznego, są (…) dominującymi ideami organizatorów współczesnych kampanii na rzecz niepełnosprawnych. Kształtowanie właściwych postaw wymaga nie tylko dostarczenia odpowiedniej wiedzy, ale też cyklicznego przekonywania ludzi do zmiany. Sama kampania reklamowa to zbyt mało. Potrzebne są programy edukacyjne, które popularyzują, wyjaśniają i przybliżają kwestie poruszane w materiałach promocyjnych.

6. Miary człowieczeństwa

Etyczne problemy związane z osobami z niepełnosprawnością intelektualną

Halina Postek

Przeszliśmy od dominujących do tej pory modeli: instytucjonalnego (zakładającego, że osoba z niepełnosprawnością jest pacjentem w zakładzie zamkniętym, którego trzeba odizolować od reszty społeczeństwa) oraz rozwojowego (kładącego nacisk na nauczanie i kształtowanie pewnych sprawności) do modelu obywatelskiego – dbającego przede wszystkim o włączanie osób z niepełnosprawnością do społeczeństwa. Jego celem jest zaoferowanie osobie z niepełnosprawnością takiego wsparcia, by mogła samodzielnie funkcjonować.

7. Dziwolągi, sawanci, odmieńcy

Wizerunki bohaterów z autyzmem i z niepełnosprawnością intelektualną

w filmie fabularnym

Wojciech Otto

Niepełnosprawni bohaterowie zapełniali ekranowe przestrzenie przez wiele dziesięcioleci i za każdym razem wzbudzali zainteresowanie widzów, pobudzali ich wyobraźnię i zmuszali do głębszych refleksji, stanowiąc wielką figurę semantyczną kina

8. Bez maski

Wizerunki niepełnosprawności intelektualnej w amerykańskich serialach obyczajowych

Urszula Jarecka

Z podejścia medycznego wynikać mogą błędne założenia, że skoro się rehabilituje, to może da się takie dziecko wyrehabilitować, może Down „przejdzie” jak grypa, w odróżnieniu np. od wrodzonej głuchoty. Tym samym daje się rodzicom i opiekunom niewłaściwą perspektywę.

9. Buddyzm a niepełnosprawność

Jacek Sieradzan

Człowiek, który z powodu poważnych defektów fizycznych bądź psychicznych nie może doskonalić umysłu, nie może stać się (w tym życiu) buddą. Jego życie uznaje się za zmarnowane. (…) Stanie się człowiekiem jest równie trudne dla głupca (takiego słowa użył Budda) błąkającego się w oceanie cierpienia, jak dla ślepego żółwia włożenie głowy do jarzma miotanego wiatrami i falami, gdy raz na sto lat wynurza się na powierzchnię wielkiego oceanu. Jeśli ktoś sposobność zmarnuje, to na następną szansę będzie musiał czekać do kolejnego odrodzenia się.

10. Między pięknem a pięknem

Franciszek Maśluszczak

Ludzką postać artyści przedstawiają jako ideał, ale też pokazują jej tajemniczość, niecodzienność czy niezwykłość. Zwyczaje i tradycje powodują, że ludzie mają szyje wydłużone przez nakładanie obręczy albo zdeformowane od ozdób czaszki czy uszy wydłużone od ciężaru kolczyków. Wytworne damy w dawnej Japonii miały zniekształcone stopy. A w wielu kulturach ciało upiększa się nie tylko strojem, lecz także tatuażem, fryzurą, brodą lub – ich brakiem….